پویا نیک پور: ریاضت از موسیقی حذف شده - تور آلمان ارزان

به گزارش خبرنگاران و به نقل از ایلنا، یکی از اتفاقاتی که طی این سال ها بیش از پیش شاهدش بوده ایم، عدم استفاده از ارکسترهای بزرگ در موسیقی پاپ است. در موسیقی مبتنی بر خواننده و ابزار دیجیتال امروز، حضور نوازندگان به یکی از اتفاقات ثانویه بدل شده و همین موضوع منجر به بیکاری نوازندگانی شده که سال ها برای یادگیری موسیقی و ساز مورد نظرشان تلاش کرده اند. در این میان رهبری ارکسترهای پاپ نیز معنا و مفهوم خود را از دست داده، زیرا ارکستری وجود ندارد. اگر کنسرت های گاه به گاه پاپ کلاسیک و ارکسترال را نادیده بگیریم، بیراه نیست اگر بگوییم سال هاست خواننده ای با ارکستری بزرگ روی صحنه نرفته است.

پویا نیک پور (نوازنده، آهنگساز و رهبر ارکستر) یکی از فعالانی است که در دو زمینه موسیقی بی کلام و رهبری ارکسترهای پاپ فعالیت بسیار داشته است. او که طی سال های فعالیتش با خوانندگان مطرح پاپ همکاری کرده، چند سال پیش کنسرتی بی کلام را به صحنه برد که با استقبال مخاطبان روبرو شد. او در مصاحبهی پیش رو به تحلیل شرایط موسیقی بی کلام در کشور پرداخت و از اهمیت وجود موسیقی ارکسترال گفت و آن را با موسیقی امروزی که مبتنی بر مقوله دیجیتال است، مقایسه کرد.

در حال حاضر چه می کنید؟

به دلیل وجود بیماری کرونا و محدودیت های اعمال شده و مسائلی که همه ما در جریانشان هستیم، فعالیت هایم در زمینه تدریس است. تعدادی شاگرد دارم و مشغول آموزششان هستم. البته به ضبط و ساخت و پرداخت مجموعه ای نیز مشغولم اما اینکه چه زمانی منتشر می شود معین نیست.

در آموزش آنلاین با چه مسائلی روبروید؟

این شیوه قبل از شیوع بیماری کرونا هم در دنیا مرسوم بوده و اساتید بزرگ دانشگاه ها در نقاط مختلف دنیا با این شیوه موسیقی را آموزش می داده اند. به هرحال آموزش آنلاین اتفاقی نیست که مربوط به امروز باشد اما دچار تغییراتی شده و پلتفرم های مخصوصی نیز برای این موضوع طراحی شده. هرچند شیوه آنلاین برای افرادی چون من که سال های سال به صورت حضوری تدریس کرده ایم، خیلی نا آشنا بوده، اما کم کم با آن آشنا می شویم و آن را می پذیریم. این را هم در نظر داشته باشید که در شیوه آنلاین کار استاد و شاگرد مشکل تر می شود. بهرحال عمده تجارب با بازدهی بالا در آموزش هنر به شکل حضوری است و میزان فراگیری در این روش بالاتر است. به عنوان مثال اکول، استایل و نوع قرارگیری هنرجو پشت ساز یا نحوه در دست دریافت ساز به شکل حضوری بسیار ثمربخش تر است از حالت آنلاین و مجازی.

البته تابستان سال گذشته که هنوز خبری از بیماری کرونا نبود، برای حضور در یک فستیوال به کانادا رفتم و طی آن مدت شاگردانم در تهران را به صورت آنلاین آموزش می دادم و شیوه تدریس دیگر شاگردانم در نقاط دیگر دنیا نیز به همین شکل بود. این یعنی آموزش آنلاین قبلا نیز وجود داشته و اتفاق جدیدی نیست. من با این فرایند موافقم و قبول دارم که این اتفاق نه فقط در حوزه تدریس که در فعالیت ها و همکاری های گروهی نیز باید رخ می داد. مثلا خودم به عنوان نوازنده با برخی از افراد و گروه های خارجی همکاری دارم. گاهی نیز به عنوان آهنگساز و تنظیم کننده با پروژه ها همکاری می کنم.

شما به موسیقی بی کلام توجه خاصی داشته اید. اهمیت این موسیقی در چیست؟

موسیقی بی کلام زمانی معنا پیدا می کند که شما نیازی به کلام نداشته باشید. و اینکه، در واقع موسیقی از همان ابتدای ابداع و از اصل بی کلام بوده است. کلا برای رسیدن به چنین اهدافی باید فرهنگ سازی شود. به هرحال مردم باید شعر بخوانند تا بدانند اراجیفی که فلان خواننده می خواند شعر نیست. در غیر این صورت به مرور موسیقی بی کلام را رها می کنند و شاید آن را به عنوان اتفاقی مناسبتی در جاهایی خاص مورد توجه قرار دهند، نه برای زندگی روزمره.

سال 97 کنسرت بی کلامی را در نیاوران روی صحنه بردید چرا ادامه نیافت؟

کنسرتی که می گویید را هم در فرهنگسرای نیاوران و هم در خانه هنرمندان برگزار کردم. آن کنسرت نوعی بازنگری به آثار قدیمم بود که آنها را برای ارکستر تنظیم کرده بودم و مورد استقبال هم قرار گرفت. البته قصد دارم آن مجموعه را به صورت کامل در قالب صوتی منتشر کنم، اما متاسفانه مسائلی رخ داد که در حال حاضر اصلا انگیزه این کار وجود ندارد. از طرفی بحران کرونا نیز در این تاخیر موثر بود. طبیعتا به خاتمه رسیدن این پروژه نیازمند حضور نوازندگان در استودیو است و خب من برای جلوگیری از انتقال بیماری و ابتلای همکاران و اعضای خانواده، ضبط را تعطیل کرده بودم. بنابراین جلوی فرایند تولید گرفته شد، اما مشغول ساخت و پرداخت قطعات به صورت تک ترک هستم و اینکه سفارش های مختلفی وجود دارد و آنها را نیز پیگیری می کنم.

این آلبوم که مجوز نیز دارد پویا نو نام داشت و پیش تر مجموعه ای از قطعات پیانو بود، اما برای استفاده از نام پویا نو مردد هستم و احتمالا آن را تغییر دهم. این عنوان زمانی مناسبت است که آلبوم صرفا به پیانو اختصاص داشته باشد و خب تنظیم برخی قطعات به صورت ارکسترال بوده و قطعاتی را نیز به شکل فانتری یا جز فیوژن تنظیم کرده ام.

به نظر می رسد رهبری ارکستر پاپ به دلیل عدم توجه خوانندگان، آهنگسازان و تهیه کنندگان به موسیقی ارکسترال نسبت به گذشته کمتر مورد توجه است. به اعتقد شما موسیقی الکترونیک تا چه حد موسیقی ارکسترال را تهدید می کند؟

اتفاقی که می گویید با موسیقی ارکسترال و با بی کلام در تقابل نیست. یعنی موسیقی پاپ امروز و موسیقی بی کلام و یا ارکسترال در مقابل یکدیگر نیستند، بلکه هرکدام سبک و سیاقی جداگانه اند که به دیگری ربطی ندارند. کما اینکه در اجراهای موسیقی پاپ در کشورهای غربی و اروپایی حضور نوازنده حذف شده و فقط خواننده و گروه پروفورمنسی که پایکوبی و حرکات موزون انجام می دهند، مدنظر هستند. آنچه مخاطب و تماشاچی برای هیجان نیاز دارد یک چیز است و شنیدن موسیقی و کلام فاخر در قالب ارکستر نیز محتوای دیگری است و همانطور که گفتم این دو با هم ارتباطی ندارند و باهم در تقابل نیستند. در حال حاضر نیز این دو مقوله از هم منفک شده اند که اتفاق خوبی است. در ادامه، اگر توجه کنید مخاطبان این دو گونه به لحاظ سنی با هم متفاوتند. مثلا افرادی که موسیقی اینسترومنتال (بی کلام) غربی یا شرقی را می پسندند، میانگین سنی بیش از 30سال دارند. مخاطبانی که به موسیقی پاپ نوظهور کشورمان علاقمند هستند نیز جوانان و نوجوانان یا همان تینجرها هستند. این اقتضای زمان است و به هر حال آثار زودگذر و میرا در دنیای امروز شاید در نوع خود طرفداران زیادی هم دارد و موسیقی های مدرن بی کلام و سمفونیک هم طرفداران خودش را دارد.

البته موسیقی ارکسترال به دانش و سواد بیشتر آهنگساز و تنظیم کننده وابسته است.

در واقع اصلا سطح دانش تولیدکنندگان این دو نوع موسیقی نیز با هم قابل مقایسه نیستند. اساسا تولید موسیقی پاپ امروزی که درباره اش توضیح دادم بیشتر در یک سری الگوهای آماده و بعضا تکراری و در نهایت کپی برداری از آثار برجسته کشورهای دیگر خلاصه می شود که تابع مکان و زمان است و با گذر زمان بسیار سریع از صحنه هنر محو می شوند. البته من نمی خواهم این نوع موسیقی و طرفدارانش را مورد انتقاد قرار دهم. هر کس در هر جایگاهی مجاز به انتخاب نوع سلیقه خود است، اما تاریخ ثابت کرده که اصالت این دو نوع موسیقی یعنی موسیقی پاپ روز و موسیقی تلفیقی یا ارکسترال پاپ و یا سنتی تلفیقی به هیچ وجه با هم قابل مقایسه نیستند.

با این تفاسیر مبنا و ملاک همکاری هایتان با خوانندگان بر چه اساس است.

من از همان ابتدا به عنوان نوازنده پیانو و رهبر ارکستر جهت خود را انتخاب کرده ام. همیشه انتخابم این بوده با خوانندگانی همکاری کنم که محتوای کلام برایشان ارزش و اهمیت دارد، زیرا این موضوع برای خودم نیز مهم است. بسیار پیش آمده که در انتخاب اشعار با عوامل تعامل و همکاری داشته ام و این رویه همچنان ادامه دارد.

در زمینه موسیقی امروزی چه، آیا به تولید آثار غیر ارکسترال تمایل دارید؟

قبلا هم گفته ام که تمایلی به فعالیت در زمینه پاپ روزمره ندارم. من با خواننده ای چون آقای علیرضا عصار همکاری کرده ام و همه می دانند که ایشان از ابتدای فعالیت، موسیقی و کلامشان فاخر بوده است.

آخرین کنسرتتان با علیرضا عصار سال 96 روی صحنه رفت بعد قرار بود کنسرت دیگری برگزار کنید که میسر نشد.

بله آخرین کنسرتمان سال 96 روی صحنه رفت و قرار بود سال گذشته نیز کنسرتی را با عنوان خاتمه دلتنگی برگزار کنیم. قرار بود در تالار بزرگ وزارت کشور هفت اجرا داشته باشیم و به همین دلیل با ارکستر بزرگ 20 جلسه تمرین کردیم. فقط تعداد نوازندگان ویلون ما برای آن برنامه 20 نفر بود و اعضای گروه کر نیز حدود 60 نفر بودند. کلا تعداد اعضای آن ارکستر تقریبا هشتاد نفر بود و با اینکه برای برگزاری کنسرت زحمات زیادی کشیدیم، اما برای احترام به درگذشتگان سانحه هواپیمای سانچی آن را برگزار نکردیم و هنوز نیز روی صحنه نرفته است.

کنسرت های با کیفیت همراه با ارکستر کامل به ندرت روی صحنه می فرایند.

بله. این را مشکل می دانم که چرا فقط ما هستیم. یعنی در واقع خیلی از همکاران باید در این زمینه فعالیت کنند، اما اینگونه نیست به این دلیل که اداره کردن ارکسترهای بزرگ از سوی تهیه کننده کار دشواری است و بودجه بیشتری می طلبد. در میان تهیه کنندگان جوانی که صرفا به سودشان فکر می کنند نیز کمتر افرادی را می توان سراغ داشت که قدرت و شهامت ورود به این عرصه را داشته باشند. دانش و سواد مقوله بسیار مهمی است که بسیاری از دوستان فاقد آن هستند. این مسئله تاسف بار است، اما در همه جای دنیا رویه به همین شکل است. این نکته را هم اضافه کنید که موسیقی در کشورهای دیگر کتبی است. یعنی اگر یک کنسرت هزاربار روی صحنه رود، قطعات در تمام آنها به یک شکل اجرا خواهد شد. درباره مباحث و موضوعات این مصاحبه سال های سال صحبت شده است. آنچه اهمیت دارد این است که چگونه به مباحث و مسائل مذکور به دید ترمیم و رفع ابهامات بنگریم و مسائل و کاستی های موجود را بر همین اساس رفع کنیم. این اتفاق به قدرت و دایره ای گسترده نیاز دارد. باز هم به صحبت ابتدایی ام برمی گردم و می گویم همه این موارد به نحوه و چگونگی کاشت ما بستگی دارد، اینکه چه کاشته ایم و توقع برداشت چه محصولی را داریم.

قطعا در نوع و شیوه های آموزشی نیز با کاستی هایی روبرویم.

بله. موضوع دیگر آموزش و یادگیری است. زمانی که مراکز علمی، آموزشی و دانشگاه های ما فاقد ساز و کار معین هستند و خاتمه خوبی برای متقاضیان و هنرجویان و دانشجویان ما محسوب نمی شوند، انگیزه ای قوی وجود نخواهد داشت. این مسئله گویای این است که محصول مورد نظرمان ناقص ارائه شده. واضح تر اینکه دانشگاه ها و آموزشگاه های ما محصولی ناقص را به هنرجویان و دانشجویان ارائه می دهند، طوری که مثلا یک نوازنده صرفا چند ملودی ساده و به گوش مخاطب آشنا را بنوازد؛ در صورتیکه شکل درست اصلا این نیست. هر اتفاقی نیازمند ریاضت است و این ریاضت به نوعی از موسیقی حذف شده است.

بعد همان افرادی که موسیقی را ناقص آموخته اند به عنوان معلم به نسل های بعدی آموزش می دهند.

بله. همان فردا برای نسل های بعد الگو می شوند. حتی افرادی را می شناسم که علاقمندان را از یادگیری برخی مقولات منع می کنند و می گویند در نهایت می خواهی فلان مبحث را یاد بگیری که چه اتفاقی بیفتد! بیا فلان قطعه و مبحث را یاد بگیر که فردا توسط آن پول دربیاوری و کسب درآمد کنی. منظورم این است که همه چیز نزدیک به گیشه شده و آنچه اهمیت دارد مقوله فروش و کسب درآمد است. چنین اتفاقاتی بسیار تاسف بار است. خدا را شکر هنوز افراد باسواد و دانش و کاربلد فعال هستند که بهره بردن از وجود آنها به ورطه کاری دوستان رسانه ای ارتباط دارد و تلاش آنها را می طلبد. رسانه ها لاقل می توانند موضوعات مهم و مسائل و کاستی ها را به گوش والدین برسانند تا آنها نیز بچه هایشان را به آموزشگاه هایی ببرند که اساس کارشان شیوه های درست است و موسیقی دانان مطرح آنجا تدریس می کنند، نه اینکه نزد تهیه کننده ای کم سن و سال و بی تجربه بفرایند که مثلا برای تولید یک قطعه صد میلیون می گیرد، چرا؟ چون آثارش از فلان شبکه های ماهواره ای پخش می شود!

البته باید این را هم درنظر گرفت که بودجه ای که به سینما و موسیقی اختصاص می یابد حداقل سه یا چهار صفر باهم تفاوت دارند. من در جریان این مسائل هستم و در اینباره با معاون وزیر ارشاد هم مصاحبه کرده ام. این تفاوت ها در الفبای مالی هنرهای مذکور باعث می شود مسئولان نیز موسیقی را به سمت تهیه کنندگان سوق دهند تا به این ترتیب بخشی از کاستی های مالی عرصه موسیقی جبران شود.